Δευτέρα 9 Αυγούστου 2010

9 κρίσιμα ερωτήματα για το μυαλό μας

Η λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου και η ταυτότητα της συνείδησης επιφυλάσσουν στην επιστήμη πολλές ακόμη εκπλήξεις. Τα πρόσφατα ανατρεπτικά ευρήματα μας δίνουν ωστόσο μια «γαργαλιστική» πρόγευση. Τώρα ξέρουμε ότι οι νευρώνες αναγεννώνται, είδαμε τις αναμνήσεις να δημιουργούνται και μάθαμε ότι δεν είναι το μέγεθος που κάνει έναν εγκέφαλο εξυπνότερο...

1Από τι είναι φτιαγμένες οι αναμνήσεις;

ΤΗΣ ΕMMA ΥOUNG

Οι αναμνήσεις είναι το βασικό υλικό της σκέψης. Συμβουλευόμαστε τα αποθέματα γνώσης μας κάθε φορά που εκτελούμε μια εργασία, που επικοινωνούμε μέσω της ομιλίας ή που σχηματοποιούμε ακόμη και τις πιο απλές έννοιες. Παρ΄ όλα αυτά η «υλική» μορφή τους αποτελεί μυστήριο. Ποιες μεταβολές συντελούνται στον εγκέφαλο όταν μια νέα ανάμνηση κωδικοποιείται;

Ενα πράγμα το οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι ο σχηματισμός των αναμνήσεων έχει σχέση με την ενίσχυση των συνάψεων που συνδέουν τα νευρωνικά κύτταρα. Μελετώντας θαλάσσια σαλιγκάρια, τα οποία έχουν ένα σχετικά απλό νευρικό σύστημα, μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Κέλσι Μάρτιν του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες παρακολούθησε πέρυσι για πρώτη φορά αναμνήσεις να σχηματίζονται, με τη μορφή νέων πρωτεϊνών που εμφανίζονται στις συνάψεις.

Πού όμως αποθηκεύεται μια γνώση μέσα στον πολύπλοκο εγκέφαλο των θηλαστικών; Οι βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις, όπως ένας αριθμός τηλεφώνου που θα χρησιμοποιήσουμε σύντομα, φαίνονται να αποθηκεύονται στον ιππόκαμπο, μια δομή με δύο συμμετρικά τμήματα χωμένα βαθιά μέσα στα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το 2008 η Κόρτνεϊ Μίλερ και ο Ντέιβιντ Σουέτ του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα κατέγραψαν σε ποντικούς την ακόλουθη διαδικασία. Κατά την πρώτη ώρα αφότου συντελούνταν ένα αξιομνημόνευτο γεγονός, σημειώνονταν στο DΝΑ των νευρώνων του ιππόκαμπου μεταβολές οι οποίες άλλαζαν τις παραγόμενες πρωτεΐνες. Κατά την επόμενη εβδομάδα παρόμοιες μεταβολές σημειώνονταν στα γονίδια νευρώνων του φλοιού. Αυτές οι δεύτερες μεταβολές φαίνονταν να είναι μόνιμες, υποδηλώνοντας ότι εκεί αποθηκεύονται οι μακροπρόθεσμες αναμνήσεις. Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι είδαν βραχυπρόθεσμες αναμνήσεις να σχηματίζονται στον ιππόκαμπο και στη συνέχεια να γίνονται μακροπρόθεσμες στον φλοιό.

Ο εγκέφαλος δίνει περισσότερη προσοχή στα πράγματα που μας τρομάζουν, εφόσον η ανάμνησή τους μπορεί πολλές φορές να μας σώσει τη ζωή. Είναι γνωστό ότι μια δομή που βρίσκεται δίπλα στον ιππόκαμπο, η αμυγδαλή, παίζει κάποιο ρόλο στη χάραξη αυτού του ανεξίτηλου σημαδιού. Πέρυσι μια ομάδα ερευνητών, με επικεφαλής τη Σίνα Τζόσελιν του Νοσοκομείου Παίδων του Τορόντο, πέτυχε να σβήσει την ανάμνηση ενός τρομακτικού θορύβου σε ποντικούς νεκρώνοντας τους νευρώνες της αμυγδαλής, που οι συνάψεις τους είχαν ενισχυθεί μετά την έκθεση σε αυτόν τον θόρυβο. Ηταν η πρώτη φορά που μια συγκεκριμένη ανάμνηση ανιχνεύτηκε στα νευρωνικά κύτταρα που την είχαν κωδικοποιήσει.

Απέχουμε όμως ακόμη πολύ από το να δούμε μια ανάμνηση να σχηματίζεται στον εγκέφαλο ενός ανθρώπου.

2Μπορούμε να αναπλάσουμε τον εγκέφαλο;

ΤΟΥ JAMES MITCHELL CROW
Εχετε γεννηθεί με όλα τα εγκεφαλικά κύτταρα που θα έχετε για όσο θα ζείτε, έτσι λέει η θεωρία.

Τέρμα όμως οι θεωρίες. Στη δεκαετία του 1990 τα δόγματα ανατράπηκαν με την ανακάλυψη ότι τα θηλαστικά, περιλαμβανομένων των ανθρώπων, δημιουργούν καινούργιους νευρώνες κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στους ανθρώπους αυτή η «νευρωνογένεση» έχει παρατηρηθεί σε δύο σημεία: οι νευρώνες που δημιουργούνται στον οσφρητικό βολβό φαίνονται να εμπλέκονται στην εκμάθηση νέων οσμών, ενώ εκείνοι που δημιουργούνται στον ιππόκαμπο συνδέονται με τη μάθηση και τη μνήμη.

Η ανακάλυψη ότι νέοι νευρώνες μπορούν να ενσωματωθούν στον ενήλικο εγκέφαλο εγείρει ενδιαφέρουσες δυνατότητες: θα μπορούσε αυτή η διαδικασία να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία ασθενειών του εγκεφάλου όπως η νόσος του Πάρκινσον ή του Αλτσχάιμερ;

Το ζητούμενο θα είναι να επιτευχθεί η αντικατάσταση των κυττάρων που νοσούν με ακριβώς τους κατάλληλους νευρώνες, λέει ο Τζεφ Μάκλις, ο οποίος μελετά τη νευρωνογένεση στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το ανθρώπινο νευρικό σύστημα αποτελείται από 10.000 διαφορετικά είδη νευρώνων. Αυτή η τεράστια πολυπλοκότητα σημαίνει ότι δεν μπορεί κανείς απλώς να αντικαταστήσει ένα παλιό κύτταρο με οποιοδήποτε νέο κύτταρο παράγεται από τη φυσική νευρωνογένεση. Ωστόσο ίσως υπάρχουν τρόποι να αναπτυχθούν νευρώνες κατά παραγγελία.

Ο Ολε Λίντβαλ του Πανεπιστημίου του Λουντ της Σουηδίας έχει δείξει τι μπορεί να είναι δυνατό. Πήρε νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη από έμβρυα τα οποία είχαν προκύψει από άμβλωση, τους μεταμόσχευσε στον εγκέφαλο ανθρώπων οι οποίοι έπασχαν από τη νόσο του Πάρκινσον και έδειξε ότι οι νέοι νευρώνες μπορούν να βελτιώσουν την εγκεφαλική λειτουργία, αν και η θεραπεία δεν λειτουργεί για όλους. Ο κ. Λίντβαλ διερευνά τώρα τρόπους για να κατασκευάσει αυτούς τους εξειδικευμένους νευρώνες από εμβρυακά βλαστικά κύτταρα ή από βλαστικά κύτταρα που έχουν προκύψει από τον αναπρογραμματισμό ενήλικων δερματικών κυττάρων.

Ο κ. Μάκλις έχει επίσης διαπιστώσει ότι ακόμη και σε σημεία του εγκεφάλου όπου δεν παρατηρείται νευρωνογένεση υπάρχουν μικροί αριθμοί «κυττάρων-γεννητόρων», οι οποίοι έχουν απομείνει από την ανάπτυξη του εγκεφάλου στο στάδιο της μήτρας. Δεν πρόκειται για πραγματικά βλαστικά κύτταρα, αλλά έχουν κάποιες ικανότητες νευρωνογένεσης.

Ο ερευνητής έχει δείξει ότι, τουλάχιστον σε ζώα, οι γεννήτορες αυτοί μπορούν να ρυθμιστούν έτσι ώστε να σχηματίσουν λειτουργικούς νευρώνες. Σε πειράματα σε ποντικούς έχει ανακαλύψει χημικές εντολές οι οποίες μπορούν να ρυθμίσουν αυτούς τους γεννήτορες ώστε να μετατραπούν σε κινητικούς νευρώνες τα κύτταρα τα οποία βλάπτονται από τις νόσους των κινητικών νευρώνων (ΜΝD).

«Είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος ως προς τη ρύθμιση της νευρωνογένεσης σε φυσιολογικά μη νευρωνογονικά σημεία του εγκεφάλου» δηλώνει ο κ. Μάκλις. «Το νευρικό σύστημα όμως έχει κατασκευαστεί με μεγάλη ακρίβεια και θα πρέπει και εμείς να το ανακατασκευάσουμε με την ίδια ακρίβεια».

3Τι είναι οι νευρώνες -καθρέφτες;
ΤΗΣ HELEN THOMSON

Ο ύπνος εθεωρείτο ως τώρα μία από τις δύο βασικές μορφές της ανθρώπινης συνείδησης. Η επιστήμη όμως αρχίζει σιγά σιγά να ανακαλύπτει και άλλες
«Οταν χαμογελάς ολόκληρος ο κόσμος χαμογελάει μαζί σου» τραγουδούσε ο Λούις Αρμστρονγκ. Θα αναφερόταν μάλλον σε αυτό που ορισμένοι θεωρούν μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της νευροεπιστήμης: τους νευρώνες καθρέφτες.

Τα κύτταρα αυτά εντοπίστηκαν στους μακάκους στη δεκαετία του 1990, όταν οι ερευνητές κατέγραφαν με ηλεκτρόδια τις διεργασίες του εγκεφάλου των ζώων την ώρα που αυτά εκτελούσαν διάφορες εργασίες. Ενώ πολλοί νευρώνες δραστηριοποιούνταν όταν τα ζώα εκτελούσαν μια ενέργεια, ένα υποσύνολο νευρώνων δραστηριοποιούνταν επίσης όταν τα ζώα έβλεπαν κάποι ον από τους ερευνητές να εκτελεί την ίδια ενέργεια. Διαφορετικές ομάδες νευρώνων καθρεφτών δραστηριοποιούνταν για διαφορετικές ενέργειες.

Οι νευροεπιστήμονες υπέθεσαν ότι στους ανθρώπους οι νευρώνες καθρέφτες ενδεχομένως αντιπροσωπεύουν τη νευρωνική βάση της ταύτισης. Θα μπορούσαν επίσης να συμβάλουν στη μίμηση και στη μάθηση και ίσως και στην κτήση της γλώσσας.

Ο εντοπισμός νευρώνων καθρεφτών στους ανθρώπους ήταν δύσκολος, οι λειτουργικές μαγνητικές τομογραφίες έδειξαν όμως ότι ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου- οι οποίες ονομάστηκαν «συστήματα καθρέφτες»- «φωτίζονται» όταν εκτελούμε και όταν παρακολουθούμε την ίδια ενέργεια. Πολυάριθμες μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που παρουσιάζουν μεγαλύτερη δραστηριότητα στα συστήματα καθρέφτες φαίνονται να είναι καλύτεροι στην κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Αντιστρόφως, η μικρότερη δραστηριότητα στα συστήματα καθρέφτες έχει συνδεθεί με τον αυτισμό και επίσης με την ψυχοπάθεια- διαφορετικές παθήσεις που όμως διακρίνονται αμφότερες για τα χαμηλά επίπεδα ταύτισης. Η ομάδα της Νίνα Μπάιν του Πανεπιστημίου του Μάαστριχτ της Ολλανδίας πρόσφατα ανίχνευσε μηχανισμούς αναστολής οι οποίοι δίνουν ενδείξεις για το πώς μπορούμε νοητικά να μιμηθούμε μια ενέργεια χωρίς στην πραγματικότητα να την εκτελούμε.

Παρ΄ όλα αυτά ορισμένοι ερευνητές αμφιβάλλουν αν τα συστήματα καθρέφτες μπορούν να αναλάβουν αποκλειστικά την ευθύνη για την ταύτιση. «Η κατανόηση των πράξεων κάποιου άλλου και η ταύτιση αποτελούν τεράστια γνωσιακά επιτεύγματα» λέει η Σεσίλια Χέιζ, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. «Το να λέμε ότι υπάρχει ένα ξεχωριστό νευρωνικό σύστημα που ευθύνεται για αυτές δεν είναι λογικό».

Ο Μάρκο Ιακομπόνι, νευροεπιστήμονας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες, υποστηρίζει ότι έχει δει σε ανθρώπους μεμονωμένα εγκεφαλικά κύτταρα να συμπεριφέρονται σαν νευρώνες καθρέφτες. Εκανε αυτές τις παρατηρήσεις όταν κάποιος επιληπτικός υποβαλλόταν σε διερευνητική χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο προκειμένου να διαπιστωθεί η αιτία της επιληψίας του. Τα αποτελέσματα των ερευνών του δημοσιεύτηκαν τον περασμένο Απρίλιο στο έντυπο «Current Βiology».

4Με πόσους τρόπους μπορούμε να έχουμε συνείδηση;
ΤΗΣ LINDA GEDDES
Τα συστήματα-καθρέφτες ενεργοποιούνται όταν εμείς οι ίδιοι εκτελούμε μια ενέργεια και όταν βλέπουμε κάποιον άλλον να την εκτελεί. Θεωρούνται η βάση της ταύτισης και της μίμησης, η λειτουργία τους όμως αποτελεί άλυτο παζλ
Νομίζετε ίσως ότι η συνείδηση είναι σαν ένας διακόπτης, είτε είναι «ανοικτός» είτε «κλειστός». Η πραγματική εικόνα όμως αποδεικνύεται πλέον αρκετά θολή, εγείροντας αμφισβήτηση ως προς την αντίληψη που έχουμε για τη συναίσθηση και την ελεύθερη βούληση και εγείροντας ζητήματα συναίνεσης στους ασθενείς που βρίσκονται σε κώμα.

Παλιότερα εθεωρείτο ότι υπάρχουν μόνο τρεις καταστάσεις συνείδησης, εξηγεί ο Ανταμ Ζέμαν της Χερσονησιωτικής Ιατρικής Σχολής του Εξετερ της Βρετανίας. «Είτε είναι κανείς ξύπνιος είτε κοιμάται,και αν κοιμάται βρίσκεται σε κατάσταση ύπνου με όνειρα ή σε κατάσταση ύπνου χωρίς όνειρα».

Οι απεικονίσεις του εγκεφάλου όμως δείχνουν ότι υπάρχουν περισσότερες καταστάσεις. Ας πάρουμε για παράδειγμα την υπνοβασία, η οποία παρουσιάζεται σε έναν στους είκοσι ενηλίκους. «Ο εγκέφαλος του υπνοβάτη βρίσκεται κυριολεκτικά σε μια κατάσταση μισοξύπνιου-μισοκοιμισμένου» λέει ο ειδικός. Ερευνητές κάποτε οδήγησαν έναν υπνοβάτη σε έναν εγκεφαλικό τομογράφο και παρατήρησαν ότι ενώ μεγάλο μέρος του φλοιού- που εμπλέκεται στη συναίσθηση και στη συνείδηση- ήταν εκτός λειτουργίας, άλλες περιοχές του εγκεφάλου του ήταν ενεργοί, περιλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με τα συναισθήματα.

Παρόμοιες αλληλοεπικαλύψεις θα μπορούσαν ίσως να εξηγήσουν άλλες παράξενες καταστάσεις συνείδησης. Στον ύπνο με όνειρα- γνωστό και ως ύπνο RΕΜ- είμαστε ακίνητοι επειδή μια περιοχή του εγκεφαλικού στελέχους, που λέγεται γέφυρα, μπλοκάρει τα σήματα προς τους μυς. Οι άνθρωποι που παρουσιάζουν τη διαταραχή της συμπεριφοράς RΕΜ δεν έχουν αυτόν τον μηχανισμό αναστολής και ενεργούν σωματικά βάσει των ονείρων τους. Η αντίθετη πάθηση, γνωστή ως παράλυση ύπνου ή υπνοπαράλυση, παρατηρείται όταν οι άνθρωποι ξυπνούν αλλά εξακολουθούν να μην μπορούν να κινηθούν.

Ισως επίσης υπάρχουν κάποια ως τώρα απαρατήρητα σημεία-«σταθμοί» στο λυκόφως ανάμεσα στη συνείδηση και στο κώμα. Τον περασμένο Φεβρουάριο μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Εϊντριαν Οουεν του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ ανακάλυψαν ότι ήταν δυνατόν να επικοινωνήσουν με έναν άνδρα ο οποίος βρισκόταν σε κατάσταση φυτού- μια κατάσταση στην οποία κάποιος έχει ανέπαφα ανακλαστικά και μπορεί να αναπνεύσει χωρίς υποστήριξη, αλλά φαίνεται να μην έχει καμία συνείδηση του περιβάλλοντος. Ζητώντας του να οπτικοποιήσει το πώς είναι να παίζει τένις ή να κινείται στο σπίτι του ενώ βρισκόταν στον εγκεφαλικό τομογράφο, κατόρθωσαν να του αποσπάσουν απαντήσεις με «ναι» ή «όχι». Οι ασθενείς αυτοί αντιμετωπίζονται αυτή τη στιγμή ως μη έχο ντες συνείδηση, αν όμως μπορούν να κατανοήσουν ερωτήσεις και να επικοινωνήσουν, ίσως είναι σε θέση να εκφράσουν απόψεις σχετικά με τη θεραπεία τους- και το αν θα πρέπει να σταματήσει ή όχι.

Μπορεί ακόμη να μη γνωρίζουμε πόσες είναι οι καταστάσεις της, η φύση όμως της συνείδησης αρχίζει να μοιάζει όλο και περισσότερο με μια σκάλα παρά με έναν διακόπτη.

5Πόσο ισχυρός είναι ο σύνδεσμος του μυαλού με το σώμα;

ΤΗΣ LINDA GEDDES
Ο σχηματισμός των αναμνήσεων και η απτή, «υλική» υπόστασή τους έχουν μπει στο μικροσκόπιο των ειδικών που έχουν κατορθώσει να ξεδιαλύνουν κάποια μυστικά τους
Αν είστε αρκετά άτυχοι ώστε να πρέπει να μπείτε στο νοσοκομείο, προσπαθήστε τουλάχιστον να εξασφαλίσετε ένα δωμάτιο με θέα. Ισως να αναρρώσετε πιο γρήγορα αν βλέπετε έξω από το παράθυρό σας μια σειρά από δένδρα αντί για έναν τοίχο από τούβλα.

Η μελέτη της σχέσης του μυαλού με το σώμα είναι τόσο παλιά όσο και η άσκηση της ιατρικής. Οι συνετοί γιατροί φροντίζουν, για παράδειγμα, να διερευνούν την πνευματική και συναισθηματική κατάσταση ενός ασθενούς όταν δυσκολεύονται να εξηγήσουν σωματικά τα συμπτώματά του. Και όλοι έχουμε ακούσει περιπτώσεις στις οποίες η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή ένα διαζύγιο μοιάζουν να πυροδοτούν μια ασθένεια.

Ωστόσο, αν και θεωρούμε αυτή τη σχέση τόσο δεδομένη, οι μηχανισμοί της παραμένουν μυστηριώδεις. Γιατί ορισμένες ασθένειες επηρεάζονται περισσότερο από την ψυχική κατάσταση απ΄ ό,τι άλλες; Τι βρίσκεται πίσω από το ανεξήγητο φαινόμενο placebo; Θα μπορέσουμε ποτέ να μάθουμε να θεραπεύουμε τον εαυτό μας με τη σκέψη;

Πολλά από αυτά τα φαινόμενα φαίνονται να επηρεάζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα. Το έντονο στρες έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τη δραστηριότητα των ανοσοποιητικών κυττάρων, τόσο στον δοκιμαστικό σωλήνα όσο και στους ανθρώπους. Φαίνεται ότι υπάρχουν αρκετοί τρόποι με τους οποίους ο εγκέφαλος επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα, από τους χημικούς μεσολαβητές ως τον άμεσο έλεγχο των νευρώνων. Ενα σκέλος του πνευμονογαστρικού νεύρου συνδέει τον εγκέφαλο με έναν βασικό ρυθμιστή της λειτουργίας του ανοσοποιητικού, λέει ο Κέβιν Τρέισι του Ινστιτούτου Ιατρικών Ερευνών Φέινστιν της Νέας Υόρκης. «Σήματα που ξεκινούν από τον εγκέφαλο μεταδίδονται μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου και αλλάζουν τη συμπεριφορά των ανοσοποιητικών κυττάρων στη σπλήνα» εξηγεί.

Η ομάδα του κ. Τρέισι έχει ανακαλύψει ότι η ηλεκτρική διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου μειώνει τη φλεγμονή, μια κατάσταση υψηλού ανοσοποιητικού συναγερμού η οποία εμπλέκεται σε μεγάλο αριθμό ασθενειών, περιλαμβανομένου του καρκίνου. Υποστηρίζουν ότι ίσως υπάρχουν και άλλες νευρο-ανοσοποιητικές σχέσεις που «πυροδοτούν» φλεγμονές.

Ακόμη και αν δεν κατορθώσουμε ποτέ να ελέγξουμε συνειδητά το ανοσοποιητικό σύστημα, ίσως τουλάχιστον επιτύχουμε να το επηρεάσουμε με φάρμακα ή ενδεχομένως μέσω του πνευμονογαστρικού νεύρου. 6Γιατί ορισμένοι άνθρωποι είναι εξυπνότεροι;

ΤΟΥ DAVID ROBSON
Το 1955, όταν έγινε η νεκροψία του Αϊνστάιν, ο εγκέφαλός του προκάλεσε μια κάποια απογοήτευση: όπως αποκαλύφθηκε, ήταν κατά τι μικρότερος από αυτόν του μέσου ανθρώπου. Πράγματι μεταγενέστερες μελέτες έχουν δείξει ότι η σχέση ανάμεσα στο μέγεθος του εγκεφάλου και στην ευφυΐα είναι ελάχιστη. Φαίνεται ότι στον εγκέφαλο αυτό που μετράει τελικά είναι η ποιότητα και όχι η ποσότητα.

Ενας σημαντικός παράγοντας φαίνεται να είναι το πόσο καλά οι νευρώνες μας μπορούν να συνομιλήσουν μεταξύ τους. Ο Μάρταϊν φαν ντεν Χέφελ, νευρολόγος στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου της Ουτρέχτης της Ολλανδίας, ανακάλυψε ότι στους πιο έξυπνους εγκεφάλους τα δίκτυα ανάμεσα στους νευρώνες φαίνονται να είναι αποδοτικότερα- με άλλα λόγια, τα βήματα που απαιτούνται για να μεταδοθεί ένα μήνυμα από τη μια περιοχή του εγκεφάλου στην άλλη είναι λιγότερα. Αυτό, όπως λέει, θα μπορούσε να εξηγήσει κατά το ένα τρίτο τις διαφοροποιήσεις που παρατηρούνται στον δείκτη ευφυΐας ενός πληθυσμού.

Ενας άλλος βασικός παράγοντας φαίνεται επίσης να είναι το μονωτικό λιπώδες έλυτρο που καλύπτει τις ίνες των νευρώνων, το οποίο επηρεάζει τα ηλεκτρικά σήματα. Ο Πολ Τόμσον, του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες, βρήκε μια σχέση ανάμεσα στον δείκτη ΙQ και στην ποιότητα των ελύτρων.

Ακόμη δεν γνωρίζουμε σε ποιον ακριβώς βαθμό τα γονίδια επηρεάζουν την ευφυΐα, με διάφορες μελέτες να καταλήγουν σε εκτιμήσεις που κυμαίνονται από 40% ως 80%. Αυτό το μεγάλο εύρος διαφοράς ίσως προκύπτει επειδή τα γονίδια επηρεάζουν περισσότερο τον δείκτη νοημοσύνης με την ηλικία, σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρυσι. Συγκρίνοντας τη νοημοσύνη 11.000 ζευγών διδύμων, ο Ρόμπερτ Πλόμινγκ, του Κing΄s College του Λονδίνου, διαπίστωσε ότι στην ηλικία των εννέα ετών τα γονίδια εξηγούν το 40% των διαφοροποιήσεων αλλά στα 17 ευθύνονται περίπου για τα δύο τρίτα.

Πώς μπορεί να συμβαίνει αυτό; Ισως τα γονίδια επηρεάζουν το πώς ο εγκέφαλός μας αναδικτυώνεται καθώς ωριμάζουμε. Μια άλλη εκδοχή είναι ότι ίσως υπαγορεύουν το αν κάποιος είναι πιθανότερο να επιζητήσει ενδιαφέρουσες εμπειρίες ώστε να βοηθήσει τον εγκέφαλό του να ωριμάσει και να αναπτυχθεί. «Αν έχουμε προδιάθεση στο να έχουμε ένα ταλέντο, ίσως να επιδιώξουμε ενεργά να βρούμε ένα περιβάλλον που θα του ταιριάζει» λέει ο κ. Τόμσον.

7Μπορεί μια ψυχική νόσος να μας κάνει δημιουργικούς;

ΤΗΣ EMMA YOUNG
Η ευφυΐα δεν σχετίζεται τελικά τόσο με το μέγεθος του εγκεφάλου όσο με την ικανότητα που επιδεικνύουν οι νευρώνες να επικοινωνούν μεταξύ τους και την ποιότητα των υλικών τους
«Δεν υπάρχει μεγάλη ιδιοφυΐα χωρίς μια χροιά τρέλας». Αυτό έγραφε ο ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας πριν από περίπου 2.000 χρόνια.

Σήμερα έχει καταντήσει ρουτίνα οι διάφορες δημιουργικές ιδιοφυΐες της Ιστορίας να δέχονται εκ των υστέρων διαγνώσεις για διάφορες ψυχικές ασθένειες- άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο πιστευτές. Η σχιζοφρένεια και άλλες μορφές ψυχώσεων είναι οι ασθένειες που αναφέρονται πιο συχνά, με τον Αϊνστάιν και τον Νεύτωνα να περιλαμβάνονται στα πιο διάσημα «αντικείμενα» των σχετικών μελετών. Ο Βίνσεντ βαν Γκογκ και η Βιρτζίνια Γουλφ έχουν συνδεθεί με τη διπολική διαταραχή. Ελάχιστοι είναι αυτοί που θα υποστήριζαν ότι μια καταφανής και εν πλήρει εκδηλώσει ψύχωση αποτελεί απόδειξη δημιουργικών προσόντων, φαίνεται όμως ότι σε μικρή δόση βοηθάει. Οι ψυχίατροι βλέπουν την ψυχική υγεία ως ένα φάσμα, με τη σοβαρή ασθένεια στο ένα άκρο και τη «φυσιολογική» κατάσταση στο άλλο. Ισως αυτοί που βρίσκονται στη μέση έχουν ενισχυμένες δημιουργικές τάσεις.

Ορισμένες ενδείξεις έρχονται από την εξέταση της σχετικής κυριαρχίας του δεξιού και του αριστερού ημισφαιρίου του εγκεφάλου. Πολλές υπόπτου αξιοπιστίας θεωρίες «ποπ» ψυχολογίας μιλούν για «ανθρώπους του δεξιού εγκεφάλου» και «ανθρώπους του αριστερού εγκεφάλου», γενικώς όμως είναι αποδεκτό ότι η αριστερή πλευρά εμπλέκεται κυρίως στη γλώσσα και στη λογική ανάλυση, ενώ η δεξιά εμπλέκεται περισσότερο στη δημιουργική σκέψη. Διάφορες τεχνικές για τη μελέτη της κυριαρχίας φαίνεται να δείχνουν ότι οι άνθρωποι που πάσχουν από σχιζοφρένεια παρουσιάζουν περισσότερη δραστηριότητα στο δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου τους. Υπάρχουν επίσης γενετικές ενδείξεις σε σχέση με μια πρωτεΐνη, τη νευρεγουλίνη 1, η οποία εμπλέκεται στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μέσα στη μήτρα. Ο Τζέρεμι Χολ, του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου της Βρετανίας, ανακάλυψε ότι μια παραλλαγή στο γονίδιο που κωδικοποιεί για αυτή την πρωτεΐνη συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο για σχιζοφρένεια. Πέρυσι ο Σάμπολτς Κέρι, του Πανεπιστημίου του Σεμελβάις της Ουγγαρίας, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι που έχουν δύο αντίγραφα της μετάλλαξης αυτής είχαν καλύτερες επιδόσεις σε ένα τεστ δημιουργικότητας από τους ανθρώπους που δεν είχαν αντίγραφα. Ο κ. Κέρι λέει ότι η παραλλαγή ενδέχεται να αμβλύνει τη δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό του εγκεφάλου, χαλαρώνοντας τον συνηθισμένο έλεγχό του στη διάθεση και στα συναισθήματα. Αυτό ίσως να απελευθερώνει τη δημιουργικότητα σε ορισμένους και τις ψυχωτικές παραισθήσεις σε άλλους - με τη νοημοσύνη ενδεχομένως να επηρεάζει το αποτέλεσμα.

Χρειάζονται όμως περισσότερες μελέτες, λέει ο κ. Χολ. «Οι ενδείξεις για μια σχέση ανάμεσα στη δημιουργικότητα και στις ψυχικές διαταραχές είναι κάτι το οποίο εδώ και καιρό εικάζεται αλλά σπανίως, αν όχι ποτέ,έχει αποδειχθεί».

8Πόσο ισχυρό είναι το υποσυνείδητο;
ΤΗΣ KATE DOUGLAS
Οι γνώσεις μας για τη λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού είναι ακόμη πολύ περιορισμένες ώστε να μπορέσουμε να κατασκευάσουμε μια μηχανή με συνείδηση
Η υποσυνείδητη σκέψη είναι ο βουβός αυτόματος πιλότος του εγκεφάλου- ο υπόγειος τύπος που κρύβεται πίσω από τις επαναλαμβανόμενες ενέργειες, τις φροϋδικές ολισθήσεις και όλα τα άλλα πράγματα που κάνουμε «χωρίς να σκεφτόμαστε». Αυτή ήταν οπωσδήποτε η κρατούσα άποψη τον 20ό αιώνα, τελευταία όμως το υποσυνείδητο έχει αποκτήσει εξέχουσα θέση. Πρωταγωνιστεί στη δημιουργικότητα, φέρνει το «εύρηκα» στην επίλυση των προβλημάτων, παίζει καθοριστικό ρόλο στη μάθηση και στη μνήμη και είναι ακόμη καλύτερο στη λήψη δύσκολων αποφάσεων από ό,τι η ορθολογική ανάλυση.

Στη δεκαετία του 1980 ο νευροεπιστήμονας Μπέντζαμιν Λίμπετ είχε εντοπίσει μια σπίθα εγκεφαλικής δραστηριότητας 300 μιλισεκόντ πριν από τη στιγμή που οι εθελοντές επέλεγαν συνειδητά να κουνήσουν το δάχτυλό τους. Σήμερα ξέρουμε ότι η ασυνείδητη απόφαση λαμβάνει χώρα ακόμη πιο νωρίς. Το 2008 ο Τζον-Ντίλαν Χέινς, του Κέντρου Υπολογιστικής Νευροεπιστήμης Μπερνστάιν του Βερολίνου, εντόπισε εγκεφαλική δραστηριότητα ως και δέκα δευτερόλεπτα πριν από τη συνειδητή απόφαση για την κίνηση. Ο Στανισλάς Ντεάν, διευθυντής της Μονάδας Γνωσιακής Νευροαπεικόνισης του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και Ιατρικών Ερευνών (ΙΝSΕRΜ) της Γαλλίας, αποκάλυψε με κομψό τρόπο την ανεπαίσθητη αλληλεπίδραση ανάμεσα στην υποσυνείδητη και στη συνειδητή σκέψη. Στο πείραμα που έκανε αρχικά, οι εθελοντές έβλεπαν μια λέξη να προβάλλεται γρήγορα σε μια οθόνη, ακολουθούμενη σχεδόν αμέσως από μια εικόνα. Αυτό εμπόδιζε τη συνειδητή αντίληψη της λέξης. Καθώς το χρονικό διάστημα ανάμεσα στα δύο ερεθίσματα αυξανόταν σταδιακά, η λέξη ξαφνικά περνούσε στο συνειδητό- συνοδευόμενη από τη χαρακτηριστική δραστηριότητα στην εγκεφαλική απεικόνιση. Αυτό συνήθως συνέβαινε όταν το χρονικό διάστημα έφθανε περίπου τα 50 χιλιοστά του δευτερολέπτου, όταν όμως προβάλλονταν λέξεις που έχουν σχέση με τα συναισθήματα, όπως «αγάπη» ή «φόβος», παρατηρούνταν μερικά μιλισεκόντ νωρίτερα. Φαινόταν σαν η απόφαση σχετικά με το πόσο σημαντική και άξια προσοχής ήταν η λέξη να λαμβανόταν από το ίδιο το υποσυνείδητο.

Πειράματα αυτού του είδους έχουν αλλάξει τις απόψεις μας γύρω από τη σχέση ανάμεσα στη συνειδητή και στην υποσυνείδητη σκέψη, δίνοντας σταθερή υπεροχή στην τελευταία. Σκεφθείτε τη συνειδητή σκέψη σαν έναν προβολέα, με την υποσυνείδητη να ελέγχει το πότε και προς τα πού στρέφεται το φως του. «Το συνειδητό δεν είναι ελεύθερο» λέει ο κ. Χέινς. Αυτό που θεωρούμε «ελεύθερη βούληση» στην πραγματικότητα βρίσκεται στο υποσυνείδητο.

9Μπορούμε να κατασκευάσουμε μια μηχανή με συνείδηση;
ΤΗΣ CELESTE BIEVER
Η προσπάθεια για τη δημιουργία τεχνητής νοημοσύνης είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις.Ορισμένοι αμφιβάλλουν ότι κάτι τέτοιο μπορεί να γίνειή ακόμη και ότι θα έπρεπε να γίνει.Οι πιο τολμηροί ερευνητές δεν αποθαρρύνονται όμως.«Πρέπει να θεωρήσουμε τη συνείδηση των μηχανών σαν μια τεράστια πρόκληση, όπως το να εγκαθιστάς έναν άνθρωπο στο Φεγγάρι»λέει οΑντόνιο Κέλα, καθηγητής της Ρομποτικής στο Πανεπιστήμιο του Παλέρμο της Σικελίας και διευθυντής του επιστημονικού εντύπου «Ιnternational Journal of Μachine Consciousness».Το έντυπο κυκλοφόρησε πέρυσι,γεγονός το οποίο αποτελεί δείγμα της αυξανόμενης ανάπτυξης του τομέα.Ενα άλλο ορόσημο αποτελεί το πρόσφατο πρόγραμμα Conscale,το οποίο αναπτύχθηκε από τονΡαούλ Αραμπάλες του Πανεπιστημίου Κάρλος ΙΙΙ της Μαδρίτης,για να συγκρίνει τη νοημοσύνη διαφόρων λογισμικών αλλά και φυσιολογικών «πρακτόρων».

Ισως το πιο νοητικά ανεπτυγμένο λογισμικό που έχει δημιουργηθεί ως σήμερα είναι η ΙDΑ,ή Ιntelligence Distribution Αgent (Πράκτορας Κατανομής Νοημοσύνης),που κατασκευάστηκε το 2003 από τονΣταν Φράνκλιντου Πανεπιστημίου του Μέμφις του Τενεσί των Ηνωμένων Πολιτειών.Η ΙDΑ αναθέτει στους άνδρες του Αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού νέα καθήκοντα όταν τελειώσει ο χρόνος της υπηρεσίας τους,λαμβάνοντας υπόψη τις πολιτικές του Ναυτικού, τις απαιτήσεις τής κάθε θέσης,τις διακυμάνσεις στα κόστη και στις ανάγκες των ναυτών.

Οπως οι άνθρωποι,η ΙDΑ έχει «συνειδητά» και «ασυνείδητα» επίπεδα επεξεργασίας.Στο ασυνείδητο επίπεδο αναπτύσσει λογισμικούς πράκτορες για να συγκεντρώσει δεδομένα και να επεξεργαστεί τις πληροφορίες.Οι πράκτορες αυτοί ανταγωνίζονται για να μπουν στον «συνειδητό» χώρο εργασίας της ΙDΑ,όπου αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και λαμβάνονται οι αποφάσεις.Η αναβαθμισμένη Learning ΙDΑ ή LΙDΑ ολοκληρώθηκε εφέτος.Μαθαίνει από αυτά που φθάνουν στο συνειδητό της και χρησιμοποιεί αυτές τις γνώσεις για να καθοδηγηθεί σε μελλοντικές αποφάσεις.Η LΙDΑ έχει επίσης το πλεονέκτημα των «συναισθημάτων»- στόχων υψηλού επιπέδου οι οποίοι καθοδηγούν τη λήψη των αποφάσεων.

Ενα άλλο βήμα προόδου σημειώθηκε με τον σχεδιασμό ρομπότ ικανών να διατηρούν τη λειτουργία τους αφού έχουν υποστεί βλάβη.Το 2006 οΤζος Μπόνγκαρντ του Πανεπιστημίου του Βερμόντ των Ηνωμένων Πολιτειών σχεδίασε ένα ρομπότ που περπατάει,εξοπλισμένο με ένα εσωτερικό μοντέλο του εαυτού του, το οποίο ενημερώνεται συνεχώς.Αν υποστεί βλάβη,αυτή η αυτογνωσία τού επιτρέπει να αναπτύξει ένα εναλλακτικό βάδισμα χρησιμοποιώντας τις εναπομείνασες ικανότητές του.Η ύπαρξη ενός εσωτερικού «φανταστικού» μοντέλου του εαυτού μας θεωρείται βασικό συστατικό της ανθρώπινης αίσθησης,φέρνοντας το ρομπότ πιο κοντά στην αυτοσυνείδηση.

Εκτός από εσωτερικό μοντέλο,ένα ρομπότ που ανέπτυξε η ομάδα τουΟουεν Χόλαντστο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ της Βρετανίας διαθέτει επιπλέον ανατομία παρόμοια με του ανθρώπου.«Ενα ρομπότ με σώμα που μοιάζει πολύ με το ανθρώπινο θα αναπτύξει γνώση που βρίσκεται πιο κοντά στην ανθρώπινη»υποστηρίζει ο κ.Οουεν.

Καμία από αυτές τις προσεγγίσεις δεν λύνει αυτό που πολλοί θεωρούν ότι αποτελεί το «σκληρό πρόβλημα» της συνείδησης: την υποκειμενική συναίσθηση.Κανείς ακόμη δεν ξέρει πώς να σχεδιάσει το λογισμικό για κάτι τέτοιο.Καθώς όμως οι μηχανές εξελίσσονται όλο και περισσότερο,το σκληρό πρόβλημα ίσως απλώς εξαϋλωθεί- είτε επειδή η συναίσθηση θα εμφανιστεί από μόνη της είτε γιατί απλώς θα θεωρήσουμε ότι έχει εμφανιστεί χωρίς να είμαστε βέβαιοι.Στο κάτω κάτω,όταν πρόκειται για τους άλλους ανθρώπους,μπορούμε μόνο να υποθέσουμε ότι και εκείνοι έχουν υποκειμενική συναίσθηση.Δεν έχουμε τρόπο να αποδείξουμε ότι δεν είμαστε το μοναδικό άτομο με αυτοσυναίσθηση σε έναν κόσμο γεμάτο από ασυναίσθητα «ζόμπι».

Παρά το γεγονός ότι ίσως να μην μπορέσουμε ποτέ να ξέρουμε με βεβαιότητα αν μια μηχανή έχει συνείδηση ή αν απλώς φαίνεται να έχει,η κατασκευή μιας τέτοιας μηχανής θα αλλάξει ριζικά τη γνώση μας για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. «Ο πραγματικός μου στόχος είναι να βρω πώς λειτουργεί το μυαλό»λέει ο κ.Φράνκλιν.«Δεν ξέρεις πραγματικά πώς λειτουργεί κάτι ώσπου να μπορέσεις να το κατασκευάσεις».

Πηγή
http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=33&artId=347614&dt=08/08/2010


Διαβάστε περισσότερα...

Αγχολυτικό οι σκέψεις για το Θείο

Όταν κανείς κάνει σκέψεις σχετικά με το Θεό, αγχώνεται λιγότερο γενικά και ειδικότερα όταν κάνει λάθη, σύμφωνα με μια νέα επιστημονική έρευνα Kαναδών ψυχολόγων.

Οι ερευνητές Μάικλ Ίντσλιχτ και Αλέξα Τούλετ του πανεπιστημίου του Τορόντο, στη σχετική εργασία τους στο αμερικανικό περιοδικό “Psychological Science” (Ψυχολογική Επιστήμη), αναφέρουν ότι κατέγραψαν την εγκεφαλική δραστηριότητα των εθελοντών που είχαν κάνει λάθη σε ένα τεστ.

Όσοι προηγουμένως είχαν τεχνηέντως προετοιμαστεί με τις κατάλληλες θρησκευτικού περιεχομένου σκέψεις (π.χ. γράφοντας κάποιο σχετικό κείμενο για το Θεό), εμφανίστηκαν στη συνέχεια λιγότερο αγχωμένοι, όταν έκαναν λάθη.

«Το 85% των ανθρώπων του πλανήτη έχουν κάποιου είδους θρησκευτικές πεποιθήσεις. Οι ψυχολόγοι οφείλουν να μελετήσουν γιατί οι άνθρωποι έχουν αυτές τις πίστεις και ποιες λειτουργίες πιθανώς εξυπηρετούν», δήλωσε ο Ίντσχλιτ.

Κάνοντας δύο συναφή πειράματα, οι ερευνητές έδειξαν ότι όταν οι άνθρωποι σκέφτονται τη θρησκεία και το Θεό, οι εγκέφαλοί τους αντιδρούν διαφορετικά, με τρόπο που τους επιτρέπει να ξεπερνούν καλύτερα τις αναποδιές και να αγχώνονται λιγότερο από τα λάθη στη ζωή τους.

Τα πειράματα έδειξαν επίσης ότι ο εγκέφαλος των αθεϊστών αντιδρά διαφορετικά και μάλλον… αγχώνεται περισσότερο, ειδικά όταν αναγκάζεται να κάνει σκέψεις για το Θεό.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, οι θρησκευόμενοι άνθρωποι, μέσω της πίστης τους στο Θεό, έχουν πιθανότατα βρει ένα τρόπο να «τακτοποιούν» τον κόσμο γύρω τους, να τον εξηγούν και να αντιδρούν με λιγότερο άγχος στα τυχαία και συχνά δυσάρεστα συμβάντα της ζωής.

Αντίθετα, οι σκέψεις για το Θεό έρχονται σε αντίθεση με το νόημα της ζωής των αθεϊστών και μάλλον τους αυξάνουν το άγχος.

«Οι θρησκευτικού περιεχομένου σκέψεις κάνουν κάποιον ήρεμο σε συνθήκες πίεσης. Ίσως αυτό εξηγεί γιατί υπάρχουν στοιχεία (αν και όχι πέραν αμφισβητήσεως) ότι οι θρησκευόμενοι άνθρωποι ζουν περισσότερο και τείνουν να είναι πιο ευτυχισμένοι και υγιείς», δήλωσε ο Ίντσλιχτ.

Πάντως, σύμφωνα με τους ερευνητές, οι αθεϊστές δεν πρέπει να απελπίζονται, επειδή αυτή η ευεργετική επίδραση της πίστης ουσιαστικά προκαλείται από κάθε σύστημα πεποιθήσεων και σκέψεων που δίνει νόημα και δομή στον κόσμο και τη ζωή.

Απλώς οι αθεϊστές πρέπει να πιστέψουν περισσότερο στον αθεϊσμό τους!

Πηγή

http://www.enet.gr/?i=news.el.episthmh-texnologia&id=191530

Διαβάστε περισσότερα...

Διακοπές : ΔΡΑΜΑ: ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΗΓΩΝ ΑΓΓΙΤΗ, ΕΝΑ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

ΔΡΑΜΑ: ΣΠΗΛΑΙΟ ΠΗΓΩΝ ΑΓΓΙΤΗ, ΕΝΑ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

Η περιοχή της Δράμας δικαίως θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως Μουσείο της Φύσης. Ένα από τα πιο συναρπαστικά του "εκθέματα" είναι αναμφίβολα το Σπήλαιο των Πηγών του Ποταμού Αγγίτη, γνωστό και ως Σπήλαιο του Μααρά.

Για το ποτάμι πρώτος κάνει λόγο ο αρχαίος ιστορικός Ηρόδοτος (VII, 113): Η χώρα αυτή από το όρος Παγγαίο ονομάζεται Φυλλίς και εκτείνεται προς τα δυτικά ίσαμε τον ποταμό Αγγίτη που εκβάλει στον Στρυμόνα…

Στο Σπήλαιο των πηγών αναφέρεται -μεταξύ άλλων- και ο Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη Esprit- Marie Cousinery (1747- 1883), ο οποίος το επισκέφθηκε στη διάρκεια ενός ταξιδιού του στη Δράμα, κατά τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης (ίσως το καλοκαίρι του 1818).

Η συστηματική εξερεύνηση του Σπηλαίου, έπειτα από μια πρώτη αναγνωριστική απόπειρα το 1952, άρχισε το 1978 από Γάλλους σπηλαιολόγους, σε συνεργασία με την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία.

Το Σπήλαιο των Πηγών του Ποταμού Αγγίτη βρίσκεται σε απόσταση 23 χιλιομέτρων βορειοδυτικώς της Δράμας και σε υψόμετρο 123 μέτρων. Η περιοχή του Σπηλαίου ανήκει διοικητικά στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κοκκινογείων του Δήμου Προσοτσάνης. Ο δρόμος προς το Σπήλαιο είναι ομαλός και ασφαλτοστρωμένος.

Η μοναδικότητα του Σπηλαίου έγκειται στο γεγονός ότι αποτελεί τον επιμηκέστερο στην Ελλάδα (ίσως και στα Βαλκάνια) ενεργό καρστικό αγωγό, μέσω του οποίου αποστραγγίζονται τα ύδατα της κλειστής λεκάνης του Κάτω Νευροκοπίου, η οποία εκτείνεται 412 μέτρα ψηλότερα.

Καρστικός αγωγός είναι ένας δίαυλος που ανοίγει με τη διαβρωτική του δύναμη το νερό μέσα από ασβεστολιθικά πετρώματα, όπως είναι τα πετρώματα του Φαλακρού όρους.

Το γεγονός ότι ο δίαυλος αυτός είναι εξολοκλήρου υπόγειος αλλά και το μεγάλο μήκος του, που υπερβαίνει με τους μαιανδρισμούς του τα 12 χιλιόμετρα, κάνει το Σπήλαιο του Αγγίτη να αποτελεί μια σπάνια περίπτωση του καρστικού φαινομένου. Το φαινόμενο το είχαν αντιληφθεί και καταγράψει οι διάφοροι ξένοι (Γάλλοι κυρίως) περιηγητές ή μελετητές του 19ου αιώνα, οι οποίοι γνώριζαν ότι ο ποταμός Αγγίτης τροφοδοτείται από τις καταβόθρες του Οχυρού.

Μέχρι να αρχίσει η συστηματική εξερεύνηση του Σπηλαίου γνωστή ήταν μόνο η πρώτη του (στην πραγματικότητα, η τελευταία) "αίθουσα", διαστάσεων 35x50x15, την οποία ο Cousinery είχε ονομάσει "Νυμφαίον", εκλαμβάνοντάς την ως χώρο λατρείας των Νυμφών. Πρόκειται για την αίθουσα, στην οποία βλέπουμε σήμερα τον μεταλλικό υδροτροχό, που χρησιμοποιήθηκε για να εξυπηρετήσει τις αρδευτικές ανάγκες των αγροτών της περιοχής, κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Η πρόσβαση στην αίθουσα αυτή είναι -και ήταν ανέκαθεν- δυνατή και μέσω μιας δολίνης, δηλαδή ενός φυσικού ανοίγματος που υπάρχει στην οροφή. Απ' αυτή την "καμινάδα" μπαινόβγαιναν οι άνθρωποι στο παρελθόν. Μερικοί φρόντισαν να απαθανατίσουν το πέρασμά τους, με γκράφιτι στα τοιχώματα της αίθουσας…

Από την αίθουσα του υδροτροχού ξεκίνησαν οι σπηλαιολόγοι για την εξερεύνηση του Σπηλαίου. Χρειάστηκε να διασχίσουν, σε πρώτη φάση υποβρυχίως, με πλήρη καταδυτικό εξοπλισμό, ένα σιφόνι μήκους 70 μέτρων προτού εισέλθουν στο κυρίως Σπήλαιο. Τα σιφόνια είναι στενώσεις του καρστικού αγωγού, στις οποίες η ροή του νερού γίνεται ορμητικότερη. Η κατάδυση αυτή έφερε τους σπηλαιολόγους στη μεγάλη αίθουσα του κυρίως Σπηλαίου, στην οποία σήμερα πρωτοεισέρχεται ο επισκέπτης από την τεχνητή κύρια είσοδο. Η εξερεύνηση συνεχίστηκε με χίλιες δυο δυσκολίες, για να αποδειχθεί -με βάση την ως τώρα χαρτογράφηση- ότι το Σπήλαιο είναι μια αλυσίδα από αίθουσες, γαλαρίες και σιφόνια που ανεβαίνουν σταδιακά προς το υπερκείμενο Λεκανοπέδιο… Από τα 12 χιλιόμετρα του συνολικού μήκους του καρστικού αγωγού(σε οριζόντια απόσταση) έχουν μέχρι σήμερα εξερευνηθεί τα 8,5 και από αυτά μόνο τα 2,5 χιλιόμετρα είναι προσβάσιμα. Η τουριστική διαδρομή εντός του Σπηλαίου περιορίζεται σήμερα σε 500 μέτρα.

Ένα σπήλαιο, έστω και αν παρουσιάζει τη μοναδικότητα να το διαρρέει κατά μήκος ένα ποτάμι, θα ήταν φτωχό χωρίς σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο και οι σταλακτίτες στο Σπήλαιο των Πηγών του Αγγίτη είναι εντυπωσιακοί για τα σχήματα, την υφή και τα χρώματα τους δημιουργώντας εικόνες πραγματικά μαγικές χάρη στις πολλαπλές αντανακλάσεις και τη συνδρομή του υποβλητικού τεχνητού φωτισμού. Αντίθετα, οι σταλαγμίτες είναι σπάνιοι, επειδή η συνεχής ροή των υδάτων δεν επέτρεψε το σχηματισμό τους, παρά μόνο σε σημεία που το έδαφος ήταν για κάποιο λόγο μονίμως ξηρό, κάτι πολύ σπάνιο με δεδομένες τις αυξομειώσεις της στάθμης του νερού στη διάρκεια του έτους.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η πανίδα του Σπηλαίου. Από τα τριάντα εφτά είδη που την αντιπροσωπεύουν γενικά, έξι εντοπίστηκαν για πρώτη φορά μέσα στο Σπήλαιο. Πρόκειται για μικρά ζώα (μαλάκια, σκουλήκια κτλ.). Υπάρχουν ακόμη ελάχιστα ψάρια, μερικά υδρόβια θηλαστικά (π.χ. βίδρες) και, φυσικά, νυχτερίδες.

Στην πρώτη αίθουσα του Σπηλαίου, στην αριστερή όχθη του ποταμού, σε δύο μικρές αναβαθμίδες, που διαμορφώθηκαν, επίτηδες καθώς φαίνεται, εντοπίσθηκαν λείψανα κατοίκησης που ανάγονται στην 4η χιλιετία (τέλη της Νεολιθικής περιόδου). Πρόκειται για τέσσερις εστίες (δύο σε κάθε αναβαθμίδα), γύρω από τις οποίες βρέθηκαν διάφορα χρήσιμα αντικείμενα (λίγα εργαλεία, θραύσματα αγγείων, κοσμήματα, πήλινα σφονδύλια γνεσίματος και υπολείμματα ζωικών τροφών). Άλλα ευρήματα δείχνουν ότι οι διεισδύσεις στο Σπήλαιο συνεχίστηκαν και σε μεταγενέστερες εποχές (μέχρι και τα μεταβυζαντινά χρόνια), αλλά ότι ήταν πάντα περιστασιακές και σύντομες.

Έξω από το Σπήλαιο, πολύ κοντά στην τεχνητή του είσοδο, δοκιμαστικές τομές που πραγματοποιήθηκαν έφεραν στο φως παλαιολιθικά εργαλεία και παλαιοντολογικά ευρήματα. Τα παλαιοντολογικά ευρήματα ήταν κυρίως οστά ζώων που σύμφωνα με τις απόλυτες χρονολογήσεις των ειδικών θα πρέπει να έζησαν πριν από 30.000 χρόνια! Τα ζώα αυτά αντιπροσωπεύουν την πανίδα μιας παγετώνιας περιόδου (της Βούρμιας) και ήταν μαμούθ, δασύτριχοι ρινόκεροι, αρκούδες των σπηλαίων, ελάφια κτλ.

Εκτός από τα ενδιαφέροντα παλαιοντολογικά και προϊστορικά ευρήματα, σημαντικά είναι και τα αρχαιολογικά τεκμήρια, που συνδέουν την περιοχή του Σπηλαίου με τις μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους. Τα περισσότερα απ' αυτά προέρχονται από την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας, τότε που η περιοχή -και ο οικισμός που υπήρχε εκεί-ανήκαν στην επικράτεια της περιώνυμης λατινικής αποικίας των Φιλίππων. Απομεινάρια των βυζαντινών χρόνων είναι τα ερείπια του φρουρίου, που σώζονται στην κορυφή του λόφου πάνω από το Σπήλαιο. Αν πρόκειται όντως για το βυζαντινό "καστέλιον του Πάνακος" ή όχι, είναι κάτι για το οποίο η ιστορική έρευνα δεν έχει ακόμη τελεσιδικήσει…

Για την τουριστική αξιοποίηση του Σπηλαίου χρειάστηκε να εκπονηθούν ποικίλες μελέτες και να πραγματοποιηθούν σημαντικά έργα που επιτρέπουν στους επισκέπτες να θαυμάσουν με ασφάλεια και άνεση το Σπήλαιο σε βάθος μέχρι 500 μέτρων. Αλλά και ο εκτός του Σπηλαίου χώρος έχει διαμορφωθεί, ώστε να αποτελεί, σήμερα, ένα παραδεισιακό καταφύγιο αναψυχής και αισθητικής απόλαυσης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η περιοχή κατακλύζεται παραδοσιακά από κατοίκους του νομού Δράμας σε ημέρες ανοιξιάτικων και θερινών εορτών…

Για τη λειτουργία και ανάδειξη του Σπηλαίου και του περιβάλλοντος χώρου, ο Δήμος Προσοτσάνης προχώρησε στη σύσταση της Δημοτικής Επιχείρησης Τουριστικής Ανάπτυξης Σπηλαίου Πηγών Αγγίτη (Δ.Ε.Τ.Α.Σ.Π.Α.), η οποία διοικείται από 7μελές συμβούλιο στο οποίο συμμετέχουν αιρετά πρόσωπα της τοπικής αυτοδιοίκησης, εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων αλλά και δημότες του Δήμου Προσοτσάνης.

Ήδη, από το 2000 που ιδρύθηκε η επιχείρηση, έχουν γίνει πάρα πολλά. "Φυσικά, δεν έλειψαν οι δυσκολίες αρχικά από την νεοσύστατη επιχείρηση που έπρεπε να επιλύσει πολλά προβλήματα και να δημιουργήσει την κατάλληλη υποδομή ώστε να αντεπεξέλθει τις ανάγκες που ακολουθούσαν", μας ανέφερε ο Διευθυντής της Δημοτικής επιχείρησης, κ. Κυριάκος Παπαδόπουλος, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

Και συνέχισε: "Τέτοια προβλήματα ήταν η έλλειψη προσωπικού, η έλλειψη κτιριακών εγκαταστάσεων και εξοπλισμού, η μη διαμορφωμένος περιβάλλον χώρος, η αναγκαιότητα για άμεση προβολή ενός νέου ουσιαστικά χώρου, η έλλειψη κεφαλαίων και φυσικά η προστασία του ίδιου του σπηλαίου με την εξασφάλιση των καλύτερων συνθηκών λειτουργίας".

Ο κ. Παπαδόπουλος θεωρεί ότι, μέχρι σήμερα, έχουν γίνει πολλά βήματα για μια σωστή, λειτουργική και το σημαντικότερο βιώσιμη επιχείρηση κι επισημαίνει: "Η επισκεψιμότητα του σπηλαίου μας, μας έδωσε την δυνατότητα της στελέχωσης, της διαμόρφωσης του περιβάλλοντα χώρου και της έκδοσης διαφημιστικού υλικού στο βαθμό βέβαια που ήταν μέσα στις οικονομικές μας δυνατότητες. Η συνεχώς ανοδική πορεία του αριθμού των επισκεπτών, μας δίνει αισιοδοξία για την ολοκλήρωση του έργου, αλλά και την πραγματοποίηση του ουσιαστικού στόχου που έχει η Δημοτική Επιχείρηση, δηλαδή τη συμβολή της στην ανάπτυξη του Δήμου μας".

Κείμενο: του Γ. Ιωαννίδη

Πηγή

http://walking-greece.ana-mpa.gr/articleview2.php?id=11062

Διαβάστε περισσότερα...

Διακοπές : ΛΕΥΚΑΔΑ: ΜΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΗ ΓΗΤΕΥΤΡΑ

ΛΕΥΚΑΔΑ: ΜΙΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΗ ΓΗΤΕΥΤΡΑ

Στα δυτικά γαλαζοπράσινοι κυματισμοί, στα ανατολικά τα νησάκια και στο βορρά η πόλη με τα λιθόστρωτα καντούνια με παραθυρόφυλλα σε μπλε και πράσινο. Πράσινες πλαγιές, ορεινοί προορισμοί και το απέραντο γαλάζιο του Ιονίου. Φίλοι του ανέμου, οικογένειες, παρέες και η καυτή άμμος συνδυάζεται με τη δροσιά του βουνού. Αυτή είναι η Λευκάδα, μια στεριανή κυρία, μια θαλασσινή γητεύτρα, που ξέρει να χαίρεται όλες τις πτυχές του καλοκαιριού.

14+1 Σημεία επίσκεψης:

14) ΚΑΣΤΡΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΜΑΥΡΑΣ

Το μεσαιωνικό φρούριο και παλαιότερο μνημείο της Λευκάδας έμελλε, από το 1293 όταν ο Φράγκος ηγεμόνας Ιωάννη Ορσίνι το έχτισε για προστασία στην είσοδο του νησιού, να γίνει το επίκεντρο όσων θέλησαν να την κατακτήσουν. Σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο επιβλητικά μεσαιωνικά κτίσματα στην Ελλάδα, πρότυπο οχυρωματικής τέχνης. Η βόλτα στο εσωτερικό του με τα ερείπια κτιρίων της Ενετοκρατίας και ο περίπατος από το βορειοδυτικό άκρο με τον φάρο έως το ανατολικό άκρο με την εκκλησία της Αγίας Μαύρας, είναι η κατάλληλη πρόγευση για την περιήγησή σας στο νησί (ώρες επίσκεψης 09:00-15:00).

13) ΟΙ ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΑΡΗ

Το νερό κατεβαίνει ορμητικά από το χωριό της Βαυκερής και κατηφορίζει για τους καταρράκτες στο Δημοσάρη, σε ένα τα ομορφότερα και πιο γνωστά αξιοθέατα του νησιού.

Μέσα από το Νυδρί, ξεκινά δρόμος που φθάνει σε ένα σημείο που το πιάνει ο ήλιος μόνο στις κορυφές του τα μεσημέρια, όπου βρίσκεται ένα μικρό καφενεδάκι και απ΄ όπου αρχίζει η πεζοπορία σας για το φαράγγι. Παίρνετε το σύντομο μονοπάτι πλάι στο ποτάμι και 250 μέτρα μετά περνάτε μέσα από τη σπηλιά και το στενό άνοιγμα, ή μέσα από το νερό τους ανοιξιάτικους μήνες για να βρεθείτε στον πρώτο καταρράκτη με την κολυμπήθρα. Ανεβαίνετε έπειτα τα σκαλοπάτια, φτάνετε στον δεύτερο μεγάλο καταρράκτη και βουτάτε στα κρύα νερά ή απλά ακούτε τον εκκωφαντικό ήχο.

12) ΟΙ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΟΧΘΗΣ

Διάσημες, πολυβραβευμένες, μαγευτικές. Οι απέραντες δυτικές ακτές του νησιού "στριμώχνουν" όλη την πελαγίσια αρετή του Ιονίου και οι Λευκαδίτες εξακολουθούν να υπερηφανεύονται για αυτές. Κρύα, βαθιά νερά, λευκή άμμος, ψιλό βότσαλο και οι αποχρώσεις πράσινων, γαλάζιων χρωμάτων δίνουν άλλο νόημα στα καλοκαιρινά σας απογεύματα. Σημείο αναφοράς το Πόρτο Κατσίκι. Πολύβουο, με τα τιρκουάζ νερά να δικαιολογούν τα βραβεία και τη φασαρία. Συνολικά 350 σκαλοπάτια σας χωρίζουν από την πανέμορφη ακτή των Εγκρεμνών. Και η δυτική ακτογραμμή συνεχίζεται με τη χορταστική αμμουδιά στο Κάθισμα, τα ήσυχα Πευκούλια και Ποτισιές και τον Μύλο με τα καραβάκια να πηγαινοέρχονται από τον Άγιο Νικήτα. Στα νότια του νησιού ο Μικρός Γιαλός και η Αμμούσω συνδυάζουν ηρεμία και γαλαζοπράσινα νερά. Το Αγιοφίλι και τρεις απομονωμένες αμμώδεις παραλίες στο Καλαμίτσι, είναι ιδανικές για ηλιοβασίλεμα. Για τους λάτρεις των σπορ και των ανέμων ο Αϊ Γιάννης και η Βασιλική αποτελεί τόπο συνάντησης. Κάθε καλοκαίρι στους Μύλους διεξάγονται οι αγώνες Kite Surf Open, από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λευκάδας, με τη συμμετοχή Ελλήνων και ξένων αθλητών.

11) ΟΙ ΒΟΛΤΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΔΟΝΑΤΟΥ

Μια άγονη, άλλοτε γόνιμη περιοχή γεμάτη από διάσπαρτα λιθόκτιστα θολωτά καλύβια απλώνεται πάνω από την Εγκλουβή, δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Δονάτου. Είναι οι λεγόμενοι "βόλτοι", συγκροτήματα αγροικιών, περιστασιακών κατοικιών των αγροτών στο παρελθόν που χρησίμευαν για την προστασία των ζώων και της σοδειάς μέχρι να αλωνιστεί. Άρχισαν να κτίζονται επί Ενετοκρατίας και πρόσφεραν καταφύγιο στους αγωνιστές του '21 και τους αντιστασιακούς στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όπου γίνονταν μυστικές συναντήσεις και στήνονταν πρόχειρα γραφεία διαφώτισης. Σήμερα σώζονται περισσότεροι από 150 από αυτούς. Απέναντι από το εκκλησάκι θα βρείτε και μια σειρά από αναστηλωμένα πηγάδια

10) Η ΚΟΚΚΙΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Στην καταπράσινη κοιλάδα μέσα σε μια ρεματιά, κοντά στο χωριό Πλατύστομα βρίσκεται ένα λιθόκτιστο μονόχωρο κτίσμα με ξυλόστεγη αψίδα. Πρόκειται για το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας, την Κόκκινη Εκκλησία, ένα από τα σημαντικότερα χριστιανικά μνημεία του νησιού, που μέσα στον 16ο αιώνα εξελίχτηκε σε θρησκευτικό κέντρο με ξεχωριστή φήμη. Με όνομα από τον κόκκινο πηλό από το οποίο κτίστηκε, φυλά στο εσωτερικό του το αναστηλωμένο καθολικό, αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Γύρω θα δείτε τα ερείπια από το αρχονταρίκι, τα κελιά και τις αποθήκες. Τρία χλμ ύστερα από το Πλατύστομα στο δρόμο προς Νυδρί θα δείτε την πινακίδα στα αριστερά και μετά από 1 χλμ βατού χωματόδρομου θα τη συναντήσετε.

9) Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

Πολύχρωμα, λαμαρινένια σπίτια με ξύλινα μπαλκόνια στα λιθόστρωτα καντούνια της παλιάς πόλης. Δίπλα αρχοντικά αριστοκρατικών οικογενειών με νεοκλασικό ή αναγεννησιακό ρυθμό που στεγάζουν σήμερα μουσεία και πολιτιστικά ιδρύματα. Η πλατεία των ποιητών από τη μια, η λαϊκή αγορά από την άλλη. Όλα αυτόνομα, όλα αλληλένδετα, ολοκληρώνονται με τις εκκλησίες σε ρυθμό μπαρόκ. Όλα περιβάλλονται από τη λιμνοθάλασσα της Γύρας, έναν ολόκληρο κόσμο με οικισμούς, μετανάστες ερωδιούς, ιχθυοτροφεία και μύλους που χωρίζεται στα δύο από μια θαλάσσια διώρυγα. Αυτή είναι η πόλη της Λευκάδας. Στον κεντρικό λιθόστρωτο πεζόδρομο της οδού Δαίρπφελτ θα τα βρείτε όλα. Από τον δυτικό μόλο και τη μικρή γέφυρα στην παραλία έως τον Άγιο Μηνά εκτείνεται η νυχτερινή ζωή. Οι λάτρεις του ποδηλάτου εδώ θα βρουν τον παράδεισό τους. Ανεβαίνοντας, θα συναντήσετε την κεντρική πλατεία με την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα. Σε ένα στενό του πεζόδρομου θα συναντήσετε το γεμάτο μνήμες Μουσείο Φωνογράφου (Τηλ.26450 21088). Συνέχεια έχει ο Ναός του Παντοκράτορα. Από τα πολύχρωμα στενά θα στρίψετε για τη δημόσια βιβλιοθήκη που στεγάζεται στο αρχοντικό Ζουλίνου Στο ισόγειο του δημαρχείου στην άκρη της πόλης προς Αϊ Γιάννη, αξίζει να επισκεφτείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο (Τηλ.26450 21635).

8) ΜΟΝΗ ΑΣΩΜΑΤΟΥ ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΥ ΜΙΧΑΗΛ

Πελώρια κυπαρίσσια δίπλα στον ναό, κισσοί που καμουφλάρουν τους πέτρινους τοίχους, οργιώδης βλάστηση και ένας ολόκληρος μοναστηριακός οικισμός, που υπήρχε εδώ την περίοδο των Ενετών, αποκαλύπτεται μπροστά σας. Η Μονή Ασωμάτων, έξω από τη Βαυκερή, ένα από τα πιο πλούσια μοναστήρια του νησιού, υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε το 16ο αιώνα, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, αν και πηγές οδηγούν την ιστορία της πολύ πιο πριν. Αξίζει να επισκεφτείτε τα ερείπια των εγκαταστάσεων του μοναστηριού, τα κελιά, το ελαιοτριβείο και τους στάβλους που μαρτυρούν την παλιά αίγλη. Θα φτάσετε από την είσοδο της Βαυκερής, μετά από 1,3 χλμ στενού ασφάλτινου δρόμου που όλο φτιάχνεται και όλο χαλασμένος είναι.

7) ΚΑΡΥΑ

Στην ψυχή της ενδοχώρας, το κεφαλοχώρι του νησιού με τα πολλά νερά, προσφέρει δροσιά και το περίφημο καρσάνικο κέντημα, το κέντημα της Κουτσοχέρως, τη γυναίκα που αν και με ένα χέρι έγινε η καλύτερη κεντήστρα του χωριού. Οι γυναίκες της Καρυάς συνεχίζουν την τέχνη και μαζί τους ο Θεόδωρος Κατωπόδης, ο οποίος δημιούργησε το λαογραφικό μουσείο στο χωριό, σε έναν χώρο ζεστό, σε ένα σπίτι γεμάτο μεράκι και τεχνική με αυθεντικά κεντήματα της Κουτσοχέρως και πολλά άλλα εκθέματα Τηλ.26450 41590. Στις 11 Αυγούστου, στο πανηγύρι του Αγίου Σπυρίδωνα κάθε χρόνο αναβιώνει ο λευκαδίτικος γάμος.

6) Ο ΦΑΡΟΣ ΤΟΥ ΛΕΥΚΑΤΑ

Την ώρα του ηλιοβασιλέματος όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού, στο ακρωτήρι του Λευκάτα, τα "Λευκάς άκρα" όπου ο Όμηρος τοποθετεί τις πύλες του Κάτω Κόσμου. Στο βάθος η Κεφαλονιά, η Ιθάκη και απέναντι ο καταπράσινος κόλπος της Βασιλικής. Σε άγριο τοπίο με απόκρημνους βράχους, με τον άνεμο να λυσσομανά απολαμβάνετε τον ήλιο να βάφει με πορφυρά χρώματα τον γκρεμό. Από το Αθάνι προσπερνάτε τη διασταύρωση για Πόρτο Κατσίκι και στα 10 χλμ βρίσκετε δεξιά την πινακίδα προς τον Ναό του Απόλλωνα. Στο τέλος αυτής της ασφαλτοστρωμένης διαδρομής 4 χλμ, βρίσκεται ο φάρος.

5) ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΣΥΒΟΤΑ ΚΑΙ AΓΙΟΣ ΝΙΚΗΤΑΣ

Στο γαλήνιο φιόρδ με κατάφυτους λόφους, ταβερνάκια στην παραλία, ψαράδες να ξεμπλέκουν τα δίχτυα τους και ιστιοπλοϊκά βγαίνουν στα ανοιχτά: Όλα εδώ, στα Σύβοτα, στα νότια του νησιού, που μαζί με τον Άγιο Νικήτα είναι οι δύο επίσημα χαρακτηρισμένοι παραδοσιακοί οικισμοί και… ανεπίσημα από τους ομορφότερους του νησιού. Ο Αϊ Νικήτας παραμένει ένα παραθαλάσσιο ψαροχώρι, με ιδιαίτερη απήχηση στους Λευκαδίτες. Από εδώ "βγαίνει η βαρκούλα" για μία από τις ωραιότερες παραλίες του νησιού, τον Μύλο.

4) ΚΡΑΣΙ ΤΟ ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΟ

Λευκά και ερυθρά με χρώματα ζωηρά και αρώματα μεθυστικά. Το κρασί το λευκαδίτικο, υμνημένο στα έργα αρχαίων συγγραφέων, φτάνει μέχρι σήμερα με αμέτρητες ποικιλίες. Η πιο σπάνια και ξακουστή το σκούρο κόκκινο "Βερτζαμί" ή barzamino, που έφεραν μαζί τους οι Βενετσάνοι το 1684 και καλλιεργείται στους Δήμους Σφακιωτών, Καρυάς, Απολλωνίων και Ελλομένου σε υψόμετρα από 200 έως 700 μέτρα. Άλλες ποικιλίες το γιοματάρι, μαύρο γλυκό, το κεροπάτι, το λευκό και το λάγκερο. Τα επίσημα κρασοχώρια είναι η Καρυά και η Εγκλουβή, αλλά το νησί είναι γεμάτο αμπέλια και δεκάδες οινοποιεία περιμένουν να δοκιμάσετε από τις ποικιλίες τους. Ανάμεσα τους η "Λευκαδίτικη Γη" του Δημήτρη Ρομποτή (στον επαρχιακό δρόμο Νυδρί - Βασιλική, 8 χλμ μετά το Νυδρί www.lefkaditikigi.gr), το οινοποιείο των Σολδάτου-Αργυρού "Πλαγιές Λευκάδας", η Οινοποιία Λευκάδας του Αλέξη Λογοθέτη, το "Σύφλογο" της Μαρίας Παπανικολοπούλου κ.ά.

3) ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ

Κτισμένη στο ύψωμα του Φρυνίου, 3 χλμ δυτικά της πόλης, στον καταπράσινο λόφο με υπέροχη θέα προς τον Αϊ Γιάννη, τη Γύρα και το Κάστρο, η Παναγία η Φανερωμένη είναι η πολιούχος και προστάτιδα των "απανταχού της γης Λευκαδίων" με ιστορία αιώνων, που ξεκινά από τους πρώτους αποστολικούς χρόνους και φτάνει ως σήμερα, όντας το μοναδικό μοναστήρι που εξακολουθεί να λειτουργεί. Το μοναστήρι πήρε τη σημερινή του μορφή επί Ενετοκρατίας και είναι ζακυνθινής αρχιτεκτονικής. Σε ένα σύγχρονο κτίριο στεγάζεται και το Εκκλησιαστικό μουσείο της μονής με εκθέματα εκκλησιαστικής τέχνης. Στην αυλή της εκκλησίας θα βρείτε και έναν μικρό ζωολογικό κήπο.

2) ΜΟΝΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΣΤΟ ΡΟΔΑΚΙ

Σε ένα υπέροχο τοπίο με ελιές, πεύκα και κουτσουπιές, 5 χλμ νότια από το χωριό Βουρνικά, πάνω από τον κόλπο της Βασιλικής, σώζεται μια από τις ομορφότερες μονές του νησιού, η Μονή του Αγίου Ιωάννη, χτισμένη πάνω στα θεμέλια αρχαίου δωρικού ναού της Δήμητρας. Σώζονται ίχνη του αρχαίου ναού, όπως δωρικά κιονόκρανα και μέρος του πλακόστρωτου δαπέδου. Για να την προσεγγίσετε, λίγο πριν το Σύβρο, θα στρίψετε αριστερά στην πινακίδα και στην επόμενη διχάλα πάλι αριστερά (δεξιά πηγαίνει ο δρόμος για σκοπευτήριο).

1) ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ

Η επίσκεψη στα πέτρινα χωριά της λευκαδίτικης ενδοχώρας δεν στερεί σε καλοκαιρινή ατμόσφαιρα. Τα Κολυβάτα είναι ένα ήσυχο χωριό που κοιτά το βουνό των Σκάρων παρέα με τον γειτονικό Αλέξανδρο. Στα πλακόστρωτα σοκάκια θα συναντήσετε πέτρινα αγροτόσπιτα και θα απολαύσετε καλοκαιρινά μεσημέρια. Άλλα όμορφα χωριά είναι η Βαυκερή με τη μικρή πλατεία με τον πλάτανο να φιλοξενεί ένα καφενεδάκι και μια ταβέρνα. Η Εγκλουβή είναι από τα ψηλότερα χωριά του νησιού, όπου στα αλώνια του καλλιεργείται η περίφημη φακή. Τα Χαραδιάτικα είναι ένα ορεινό χωριό με πέτρινα σπίτια, εκκλησίες και όμορφα καλντερίμια. Τα τρεχούμενα νερά που έρχονται από το Άλατρο έχουν κάνει γόνιμο το έδαφος και προχωρώντας μέσα στο φαράγγι συναντάτε τους παλιούς νερόμυλους. Για το απομονωμένο Άλατρο θα πάρετε τον ανηφορικό δρόμο 7 χλμ από τα Χαραδιάτικα. Αξίζει επίσης μια στάση στην Εξάνθεια, το τελευταίο χωριό του Δήμου Σφακιωτών, με τα χρωματιστά, παραδοσιακά σπίτια, κτισμένα αμφιθεατρικά. Τέλος, στον Σύβρο οι πηγές της Κερασιάς κρατάνε δροσερό το μικρό χωριό με τα παλιά και τα νέα σπίτια. Μετά το Σύβρο, στο δρόμο προς Βασιλική, θα συναντήσετε παράκαμψη προς τις "ηνωμένες πολιτείες" της Λευκάδας, τα χωριά Μανάση, Νικολή και Ρουπακιά με ελάχιστους κατοίκους.

+1) ΝΗΣΙΑ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ

Ιστορίες διάσημες, αναμνήσεις προσωπικές κρύβονται κάτω από σκιές σε μικρές καταπράσινες λωρίδες γης. Μεγανήσι, Μαδουρή, Σκορπιός, Σκορπίδι, Σπάρτη, Θηλιά, Κάλαμος, Καστός, είναι ορισμένα μόνο από τα νησάκια της Λευκάδας. Στο Μεγανήσι, στο μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος των Τηλεβοίδων νήσων, τα τρία όμορφα χωριά, το Βαθύ, το Κατωμέρι και το Σπαρτοχώρι, φιλοξενούν τους περίπου 1.000 μόνιμους. Στο Βαθύ ο παραλιακός δρόμος φτάνει στην άκρη του οικισμού στην εκκλησία του Αγ. Βησσαρίωνα, από όπου ξεκινά ο δρόμος για την παραλία Φανάρι, στον όρμο Αθερίνου, το επίνειο του αγροτικού χωριού του Κατωμερίου, του άλλου οικισμού. Η στενή απρόσιτη λωρίδα γης στο νότιο κομμάτι κρύβει την ονομαστή Σπηλιά του Παπανικολή.

Από τις παλιές ένδοξες μέρες του Σκορπιού, του νησιού του Αριστοτέλη Ωνάση, σήμερα έχει μείνει λιγοστό προσωπικό για τη συντήρησή του. Οι δύο παραλίες που επιτρέπεται η πρόσβαση και σφύζουν από κόσμο είναι τα Αμπέλια και η Παναγίτσα. Τέλος, το μικρό καταπράσινο κομμάτι γης της Μαδουρής φιλοξενεί το νεοκλασικό εξοχικό του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Το νησάκι αποτελεί ιδιοκτησία της οικογένειας Βαλαωρίτη και απαγορεύεται η πρόσβαση χωρίς άδεια.

Κείμενο: του Γ. Σεφεριάδη

Πηγή

http://walking-greece.ana-mpa.gr/articleview2.php?id=11061

Διαβάστε περισσότερα...

ΥΓΕΙΑ: Εγκεφαλίτιδα: Σημεία και συμπτώματα



Η εγκεφαλίτιδα είναι σοβαρή ασθένεια η οποία μπορεί να απειλήσει και τη ζωή του ασθενούς.

Ο όρος εγκεφαλίτιδα σημαίνει φλεγμονή του εγκεφάλου. Η φλεγμονή αυτή είναι δυνατόν να προκληθεί από διάφορους παράγοντες. Στην πράξη όμως όταν λέμε ότι κάποιος πάσχει από εγκεφαλίτιδα. εννοούμε συνήθως ότι η φλεγμονή του εγκεφάλου προκλήθηκε από κάποιο ιό.

Ο εγκέφαλος μπορεί να προσβληθεί πρωτογενώς από ένα ιό. Δηλαδή ο ιός εισέρχεται κατευθείαν στο κεντρικό νευρικό σύστημα και προσβάλλει τον εγκέφαλο ή και τον νωτιαίο μυελό.

Εκτός από την πρωτογενή εγκεφαλίτιδα, υπάρχει και η δευτερογενής. Στη δευτερογενή εγκεφαλίτιδα, ο παθογόνος ιός, εισέρχεται και μολύνει τον οργανισμό από κάποιο άλλο σημείο εκτός του κεντρικού νευρικού συστήματος. Στη συνέχεια στις περιπτώσεις αυτές, σε δεύτερο χρόνο, ο ιός προσβάλλει τον εγκέφαλο προκαλώντας δευτερογενή εγκεφαλίτιδα.

Η εγκεφαλίτιδα μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Υπάρχουν σποραδικές μορφές όπως επίσης υπάρχουν και μορφές που εκδηλώνονται μέσα στα πλαίσια μιας επιδημίας.

Η πρωτογενής μορφή της εγκεφαλίτιδας, είναι σοβαρότερη από τη δευτερογενή. Η δευτερογενής μορφή εξελίσσεται με πιο ήπιο τρόπο. Έτσι αρκετές από τις περιπτώσεις αυτές μπορούν να υποχωρήσουν χωρίς να χρειαστεί αντιμετώπιση από το γιατρό. Για το λόγο αυτό, οι γιατροί βλέπουν συχνότερα τις πρωτογενείς εγκεφαλίτιδες.

Εκείνο που είναι σημαντικό να τονίσουμε, είναι ότι η πρωτογενής ή η δευτερογενής μορφή της εγκεφαλίτιδας, είναι δυνατόν να έχουν μια απρόβλεπτη εξέλιξη. Για το λόγο αυτό συστήνεται προς τους ασθενείς, μόλις αντιληφθούν ότι πιθανόν να έχουν σημεία ή συμπτώματα εγκεφαλίτιδας, να ζητούν τη συμβουλή του γιατρό τους.

Επίσης οι γονείς, δεν πρέπει να διστάζουν εάν έχουν υποψία για εγκεφαλίτιδα στα παιδιά τους λόγω της ύπαρξης μερικών σημείων ή συμπτωμάτων, να ζητούν βοήθεια από τον παιδίατρό τους.

Όπως έχουμε ήδη αναφέρει οι περισσότερες περιπτώσεις ιογενούς εγκεφαλίτιδας, είναι ήπιες. Κάποτε μπορεί να μην εκδηλωθούν συμπτώματα και η διάρκεια της νόσου είναι μικρή.
Οι σοβαρές περιπτώσεις εγκεφαλίτιδας είναι δυνατόν να προκαλέσουν τα ακόλουθα σημεία και συμπτώματα:

* Έντονο πονοκέφαλο

* Πυρετό που αρχίζει ξαφνικά

* Υπνηλία, ληθαργικότητα

* Σύγχυση και αποπροσανατολισμό

* Ναυτία, εμετούς, ζαλάδες

* Τρεμούλιασμα, σπασμούς

* Σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει δυσκαμψία του αυχένα

* Στα βρέφη παρατηρείται εκτός από τη δυσκαμψία του αυχένα και προπέτεια των πηγών του κρανίου λόγω αυξημένης ενδοκρανιακής πίεσης που προκαλείται από τη φλεγμονή του εγκεφάλου

* Σε μεγαλύτερα παιδιά, υπάρχουν έντονοι πονοκέφαλοι, ληθαργικότητα, σύγχυση, φωτοφοβία

* Αλλοίωση του επιπέδου συνείδησης και κώμα


Η σοβαρή εγκεφαλίτιδα, μπορεί να προκαλέσει αναπνευστική ανακοπή, κώμα και θάνατο.

Είναι επίσης δυνατόν να δημιουργήσει μακροχρόνιες επιπλοκές όπως πνευματικές μειονεξίες με απώλεια μνήμης, δυσκολίες στην ομιλία, μυϊκά προβλήματα, παραλυσίες, απώλεια όρασης ή ακοής.

Για τους λόγους αυτούς όταν υπάρχει υποψία για εγκεφαλίτιδα λόγω ορισμένων κλινικών σημείων ή συμπτωμάτων, τόσο οι ενήλικες ασθενείς όσο και οι γονείς των παιδιών που εκδηλώνουν τέτοια συμπτώματα, πρέπει να ζητούν άμεσα βοήθεια από το γιατρό।
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Τι είναι η λοίμωξη από ιό του Δυτικού Νείλου;

Η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου(West Nile virus, WNV) είναι νόσημα πουμεταδίδεται κυρίως από τσίμπημα κουνουπιού, και προσβάλλει ζώα (άγρια πτηνά,άλογα) και τον άνθρωπο.

Πώς μεταδίδεται η λοίμωξη από ιό του Δυτικού Νείλου;

  • Μολυσμένα κουνούπια: Ο κύριος τρόπος μετάδοσης είναι μέσω τσιμπήματος μολυσμένου κουνουπιού (συνήθως το κοινό κουνούπι). Τα κουνούπια μολύνονται από άρρωστα πτηνά ή άλλα ζώα (π.χ. άλογα).
  • Μεταγγίσεις, μεταμοσχεύσεις. Σε πολύ μικρό αριθμό περιπτώσεων έχειαναφερθεί μετάδοση του ιού από μεταμόσχευση οργάνου, μετάγγιση αίματοςκαι σπάνια από την μητέρα στο έμβρυο (συγγενής λοίμωξη).
  • Ο ιός δεν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο. Δεν μεταδίδεται μέσω της συνήθους κοινωνικής (π.χ. άγγιγμα, φιλί), σεξουαλικής ή άλλης επαφής.

Ποια είναι τα συμπτώματα της λοίμωξης από ιό του Δυτικού Νείλου;

Το 80% των ατόμων που μολύνονται παραμένουν ασυμπτωματικοί, το 20% εμφανίζουν ήπια νόσο, ενώ λιγότεροι από 1 στα 100 ασθενείς (<1%)>

  • Ασυμπτωματική λοίμωξη: Το 80% (4 στα 5) των ατόμων που μολύνονται δενεκδηλώνουν κανένα σύμπτωμα.
  • Ήπια νόσος: Υπολογίζεται ότι περίπου 20% αυτών που μολύνονται με τον ιό αναπτύσσουν ήπια συμπτωματολογία, όπως πυρετό, πονοκέφαλο, αδυναμία, πόνους στους μυς και τις αρθρώσεις, εμέτους και μερικές φορές δερματικά εξανθήματα (στον κορμό) και διόγκωση των λεμφαδένων. Τα συμπτώματαφεύγουν σε 4-7 ημέρες χωρίς να αφήσουν κατάλοιπα.
  • Σοβαρή μορφή νόσου: Λιγότερα από 1 στα 100 άτομα (κυρίως άτομα μεγαλύτερης ηλικίας) αναπτύσσουν τη σοβαρή μορφή της νόσου (εγκεφαλίτιδα/μηνιγγίτιδα). Τα συμπτώματα της σοβαρής νόσου περιλαμβάνουν πονοκέφαλο, υψηλό πυρετό, δυσκαμψία αυχένα, απάθεια, αποπροσανατολισμό, κώμα, τρόμος, σπασμούς, μυϊκή αδυναμία και παράλυση.

Πόσο σύντομα εμφανίζονται τα συμπτώματα;

Μετά το τσίμπημα του κουνουπιού μεσολαβούν συνήθως 2-14 ημέρες (χρόνοςεπώασης) μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Πόσο διαρκούν τα συμπτώματα από τον ιό του Δυτικού Νείλου;

Συνήθως διαρκούν μερικές μέρες, αν και μερικές φορές η διάρκεια είναι μεγαλύτερη. Τα συμπτώματα της σοβαρής μορφής της νόσου (εγκεφαλίτιδα/μηνιγγίτιδα) μπορεί να διαρκέσουν μερικές εβδομάδες.

Πώς θεραπεύεται η λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου;

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για τη λοίμωξη από τον ιό του Δυτικού Νείλου. Στις ηπιότερες περιπτώσεις ο πυρετός και τα άλλα συμπτώματα περνούν μόνα τους, ενώ στα πιο σοβαρά περιστατικά που χρειάζεται να νοσηλευτούν χορηγείται υποστηρικτική θεραπεία (χορήγηση ενδοφλέβιων υγρών, πιθανή εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας για μηχανική αναπνευστική υποστήριξη κ.λπ.).

Υπάρχει εμβόλιο για τον ιό του Δυτικού Νείλου;

Δεν υπάρχει προς το παρόν διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του ιού.

Γιατί λέγεται ιός του Δυτικού Νείλου;

Ονομάσθηκε έτσι, γιατί αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στην επαρχία του Δυτικού Νείλου στην Ουγκάντα το 1937.

Σε ποιες χώρες υπάρχουν κρούσματα του Δυτικού Νείλου;

Κρούσματα και επιδημίες λοίμωξης από τον ιό του Δυτικού Νείλου σε ανθρώπους και ζώα έχουν εκδηλωθεί στην Αφρική, την Ασία, τη Μ. Ανατολή (Ισραήλ), την Ευρώπη, την Αυστραλία, ενώ το 1999 αναγνωρίστηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, όπου μέχρι και σήμερα έχει καταγραφεί μεγάλος αριθμός κρουσμάτων και η νόσος πλέον ενδημεί.
Από το 1996, μετά την πρώτη μεγάλη επιδημία στη Ρουμανία, έχουν αναφερθεί σποραδικά κρούσματα σε ανθρώπους σε διάφορες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ρουμανία, Ιταλία, Ουγγαρία, Τσεχία, Πορτογαλία, Γαλλία και Ισπανία). Σημειώνεται ότι στη Ρουμανία εμφανίζονται κρούσματα σε ανθρώπους σε ετήσια βάση. Το 2009 εμφανίστηκαν σποραδικά κρούσματα στην Ιταλία και εφέτος (2010) στην Πορτογαλία.
Εξάλλου σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες εμφανίζονται περιστασιακά κρούσματα σε άλογα και άγρια πτηνά και διαπιστώνεται η μόλυνση των κουνουπιών.

Υπάρχει πιθανότητα να μολυνθώ αν κάνω μετάγγιση αίματος ή μεταμόσχευση;

Παρότι υπάρχουν κάποιες μεμονωμένες αναφορές για μετάδοση του ιού με αυτό τον τρόπο, θεωρείται πολύ σπάνιος τρόπος μετάδοσης.

Τι μπορώ να κάνω για να αποφύγω τη μόλυνση;

  • Να αποφεύγω τα τσιμπήματα των κουνουπιών
  • Χρήση εντομοαπωθητικών στο ακάλυπτο δέρμα και πάνω από τα ρούχα. Χρησιμοποιούνται δραστικές ουσίες, μεταξύ των οποίων το DEET (Ν,Ν διεθυλο-μετα-τολουαμίδη), ικαριδίνη ή πικαριδίνη (Picaridin (KBR 3023)) και φυσικές ουσίες όπως αιθέρια έλαια ευκαλύπτου (που όμως έχουν σχετικά μειωμένη εντομοαπωθητική δράση). Ο χρόνος δράσης των εντομοαπωθητικών ουσιών κυμαίνεται από 1 έως 4-5 ώρες.
    Για τα εντομοαπωθητικά που περιέχουν DEET προτιμώνται τα σκευάσματα με συγκέντρωση 30-50% για τους ενήλικες και 10-30% για τα παιδιά. Δεν υπάρχει αντένδειξη για τη χρήση σε εγκύους και θηλάζουσες μητέρες, ενώ δεν συστήνεται η χρήση τους στα βρέφη μέχρι 2 μηνών. Τα εντομοαπωθητικά προϊόντα πρέπει να επαλείφονται μετά τα αντιηλιακά, και δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με το στόμα, τα μάτια και το βλεννογόνο της μύτης. Σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει να ακολουθούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή.
  • Χρήση εντομοκτόνων στον αέρα. Περιέχουν πυρεθρινοειδή (π.χ. περμεθρίνη), ουσίες που προσβάλλουν το νευρικό σύστημα των εντόμων και τα αποπροσανατολίζουν. Κυκλοφορούν στο εμπόριο στις εξής μορφές: αερόλυμα (αεροζόλ), ταμπλέτες, εξατμιζόμενο διάλυμα, σπιράλ («φιδάκια») κλπ. Πρέπει να τηρούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή. Δεν πρέπει να εφαρμόζονται στο δέρμα.
  • Προσοχή κατά τις σημαντικότερες ώρες έκθεσης στα τσιμπήματα. Τα περισσότερα είδη κουνουπιών που μεταφέρουν τον ιό τσιμπούν από το σούρουπο μέχρι το χάραμα.
  • Χρήση κατάλληλων ενδυμάτων. Ρούχα που καλύπτουν όσο περισσότερο γίνεται το σώμα (μακριά μανίκια και παντελόνια). Πιο αποτελεσματικά είναι τα ανοιχτόχρωμα και φαρδιά ρούχα.
  • Συχνά λουτρά καθαριότητας για την απομάκρυνση του ιδρώτα.
  • Να αποφεύγω τα κουνούπια στο σπίτι
  • Αντικουνουπικά πλέγματα (σίτες που εμποδίζουν την δίοδο κουνουπιών) στα ανοίγματα του σπιτιού (π.χ. παράθυρα, φεγγίτες, αεραγωγοί τζακιού) και περιοδικός έλεγχος και συντήρησή τους.
  • Χρήση κουνουπιέρας σε περιοχές με μεγάλη πυκνότητα κουνουπιών ή σε περιπτώσεις που αντενδείκνυται η χρήση άλλων προστατευτικών μέσων (όπως χρήση εντομοαπωθητικών από θηλάζουσες μητέρες και βρέφη). Είναι πιο αποτελεσματικές, όταν είναι εμβαπτισμένες σε εντομοαπωθητικό.
  • Απομάκρυνση του στάσιμου νερού από λεκάνες, βάζα, γλάστρες, παλιά λάστιχα, υδρορροές και άλλα μέρη του κήπου, ώστε να μην έχουν πρόσβαση τα κουνούπια σε λιμνάζοντα νερά που αποτελούν σημεία εναπόθεσης των αυγών τους. Σημειώνεται ότι ακόμα και το έδαφος που παραμένει για μεγάλα διαστήματα υγρό μπορεί να αποτελέσει σημείο εναπόθεσης αυγών.
  • Χρήση ανεμιστήρων ή κλιματιστικών. Ο δροσερός αέρας μειώνει τη δραστηριότητά των κουνουπιών, αλλά δεν τα σκοτώνει. Η χρήση ανεμιστήρων (ιδίως οροφής) δυσχεραίνει την προσέγγιση των εντόμων.
  • Καλό κούρεμα γρασιδιού, θάμνων, φυλλωσιών (σημεία που βρίσκουν καταφύγιο ενήλικα κουνούπια).
  • Χρήση λαμπτήρων κίτρινου χρώματος για το φωτισμό εξωτερικών χώρων (προσελκύουν λιγότερο τα κουνούπια).

Πηγή
http://www.ultragreek.com/forums/showthread.php?t=२८०७४
http://health.in.gr/news/article.asp?lngArticleID=164485
Διαβάστε περισσότερα...